چرم ماده‌ای طبیعی، بادوام و منعطف است که از دباغی پوست خام حیواناتی، چون گاو و گوسفند به دست می‌آید به طوری که در فرایند دباغی، پوست فسادپذیر به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف پذیر برای کاربرد‌های گوناگون تبدیل می‌شود. البته پوست حیوانات دیگر نیز مورد استفاده بوده، اما بحث حلال بودن آن مطرح است.
چرم ماده‌ای طبیعی، بادوام و منعطف است که از دباغی پوست خام حیواناتی، چون گاو و گوسفند به دست می‌آید به طوری که در فرایند دباغی، پوست فسادپذیر به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف پذیر برای کاربرد‌های گوناگون تبدیل می‌شود. البته پوست حیوانات دیگر نیز مورد استفاده بوده، اما بحث حلال بودن آن مطرح است.
از گذشته‌های بسیار دور استفاده از چرم دباغی شده برای کاربرد‌های مختلف از جمله ابزار و یراق سوار کاری، کشاورزی، کفش، البسه و... در ایران کاربرد داشته و همدان نیز یکی از مراکز اصلی تولید چرم به خصوص چرم گوسفندی بوده که در بازار کشور به «چرم همدانی» معروف بوده است.
سال ۱۳۱۲ نخستین کارخانه تولید چرم به روش ماشینی در شهر همدان به همت فردی به نام ارباب اردشیر یگانگی ساخته شده و در این کارخانه علاوه بر شیوه کار، دستمزد کارگران، نحوه رفتار با کارگران، امکانات بهداشتی و رفاهی و بسیاری موارد دیگر که تا آن زمان برای کارگران تازگی داشت به مرحله اجرا درآمده، اما این مجموعه اکنون تحت تملک دانشگاه بوعلی سینا بوده و به محل موزه تاریخ طبیعی همدان تبدیل شده است.
یکی دیگر از کارخانه‌های قدیمی چرم‌سازی در همدان به همت حاج تقی شهباز بنا شده که او در زمینه چرم سالامبور از نخستین بنیان‌گذاران این صنعت بوده و خوشبختانه این واحد فعال بوده و در حال تولید محصولات چرمی است.
اما با این سابقه جای سوال وجود دارد که چه بر سر شهر دباغ‌خانه ایران آمده که دیگر استان‌ها همچون مشهد و تبریز گوی سبقت را از همدان ربوده‌اند؟
چرم کالایی با ارزش افزوده بالا به شمار می‌آید که از دوام خوبی در مقایسه با سایر اجناس برخوردار است؛ در چند سال گذشته صنعت چرم همدان با مشکلات مختلفی از جمله کاهش کارگاه‌های دباغی، کم بودن دام استان که خود عامل کاهش پوست برای دباغی است، افزایش قیمت مواد اولیه، نبود سرمایه در گردش، نداشتن برند خاص برای چرم همدان، عدم حمایت کافی دولت برای پرداخت تسهیلات، نداشتن بازاریابی مناسب، ورود کالا‌های چینی و بی‌کیفیت، کاهش چشم‌گیر نیروی کار ماهر، کاهش قدرت خرید مردم و نداشتن تنوع مناسب محصولات به‌ویژه برای جوانان دست و پنجه نرم می‌کند.
عدم استقبال از تسهیلات کرونایی توسط فعالین صنعت چرم همدان
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان با بیان اینکه صنعت چرم همدان با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، می‌گوید: در حال حاضر تنها واحد بزرگ و تولید کننده چرم در همدان واحد شهباز است و متاسفانه سرمایه گذاری در این بخش انجام نمی‌شود.
حمید رضا متین با اشاره به اینکه صنعت چرم همدان از کمبود استادکار و افراد حرفه‌ای رنج می‌برد اعلام می‌کند: به علت اینکه سرمایه گذاری در این بخش نشده با مشکل دباغی پوست مواجه هستیم و اگر چرم شهباز نیز با شرایطی که داریم نتواند به فعالیت خود ادامه دهد باید گفت که جایگزینی برای این واحد در همدان نداریم.
او اضافه می‌کند: ماشین آلات موجود در چرم شهباز به روز بوده و شاید در سطح کشور فقط یک واحد مشابه دستگاه‌های آن را داشته باشد و شرایط دستگاه‌های بقیه واحد‌ها اینگونه نیستند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان به حمایت‌های دولت از این صنعت در شرایط کرونا اشاره کرده و می‌افزاید: صنعت کیف و کفش و چرم همدان مشمول دریافت تسهیلات کرونا بود، اما فعالین این حوزه استقبال خوبی نکردند که علت را در کم بودن میزان تسهیلات پرداختی می‌دانستند.
متین اضافه می‌کند: به ازای هر نفر در این صنعت ۱۵ میلیون تومان تسهیلات کرونایی با نرخ سود ۴ درصد پیش بینی شده بود که استقبال نشد که در حال حاضر طرحی را پیگیری می‌کنیم که فعلا به نتیجه نرسیده و اگر موفق شویم به ازای هر نفر ۵۰ میلیون تومان تسهیلات پرداخت خواهد شد. البته این طرح نیز در صورت تحقق محدود خواهد بود.
نداشتن سرمایه در گردش و گرانی مواد اولیه مهمترین مشکل صنعت چرم همدان
رئیس اتحادیه کیف، کفش و چرم همدان می‌گوید: این اتحادیه یک هزار عضو در رسته کیف، کفش و چرم دارد که ۵۰ درصد آن‌ها کارگاه‌های کوچک و بزرگ تولیدی و ۵۰ درصد نیز توزیعی و فروشگاهی هستند که بیش از ۶ هزار نفر در این حوزه اشتغال دارند.
احمد گازرانی با اشاره به اینکه تمام کسبه پوشاک، کیف و کفش ۲ فصل شب عید نوروز و شهریورماه کسب و کار دارند، می‌افزاید: با شیوع بیماری کرونا کسبه بازار شب عید نوروز را از دست دادند و تلاش می‌کردند که در شهریور خسارات وارده را جبران کنند که این مهم محقق نشد و در واقع باید بگوییم یکسال کاری را از دست داده‌ایم.
او معتقد است وقتی واحد‌های صنفی نتوانند تعهدات مالی خود را محقق کنند به اعتبار آن‌ها خسارت وارد می‌شود که جبران اعتبار در بازار بسیار سخت بوده و متاسفانه شیوع بیماری کرونا و رکود یکساله در این بازار خسارت زیادی زده است و هر چقدر تلاش کنیم نمی‌توانیم خسارات وارده را جبران کنیم. با رکود بازار همه فعالین حوزه کیف و کفش و چرم همدان آسیب دیدند و نیاز است که مسئولان با حساسیت نسبت به جبران خسارات این بخش تصمیم گیری کنند.
رئیس اتحادیه کیف، کفش و چرم همدان اضافه می‌کند: فعالین حوزه کیف و کفش و چرم با مشکلاتی، چون گرانی و کمبود مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید و نداشتن سرمایه در گردش مواجه هستند که امکان ادامه فعالیت را از آن‌ها سلب کرده است.
او ادامه می‌دهد: قبل از بیماری کرونا بازار سیر طبیعی خود را داشت و تولید کنندگان مواد اولیه و اجناس خود را اعتباری و به صورت چکی خرید کرده و پس از فروش محصولات تولیدی پرداخت می‌کردند؛ اما در این دوران به علت اینکه تعادل بازار به هم خورده خرید‌ها نقدی شده و، چون فعالان این حوزه توان خرید نقدی ندارند نمی‌توانند محصول تولید کنند.
گازرانی تاکید می‌کند: برای جبران خسارات وارده به فعالان این حوزه باید تسهیلات سرمایه در گردش با نرخ سود پایین پرداخت شود که کارگاه‌های تولیدی بتوانند خود را احیاء کنند تا بتوانیم به شرایط ۲ سال قبل برگردیم.
او می‌گوید: کارگاه‌های بزرگ به سختی دوام آوردند، اما برخی از کارگاه‌های کوچک و ضعیف تعطیل شدند و نتواسنتد به فعالیت خود ادامه دهند.
رئیس اتحادیه کیف، کفش و چرم همدان اعلام می‌کند: برای احیای واحد کوچک با توجه به افزایش قیمت‌های صورت گرفته در بازار به ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان و برای واحد‌های بزرگ با توجه به نوع فعالیت آن‌ها از ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان سرمایه در گردش نیاز است.
او به موضوع صادرات محصولات تولیدی صنعت چرم همدان اشاره می‌کند و می‌گوید: در زمینه صادرات مسیر خوبی ایجاد کردیم که اگر محدودیت نباشد آمادگی داریم که محصولات خود را به اقلیم کردستان عراق، افغانستان و روسیه صادر کنیم چراکه توان صادراتی به این کشور‌ها وجود دارد.
احیای صنعت چرم نیازمند تکنولوژی روز دنیا و دستگاه‌های مدرن است
سعید افقی؛ مدیر عامل ماد چرم همدان و یکی از فعالین صنعت چرم همدان با بیان اینکه صنعت چرم کشور قبل از کرونا هم خیلی حال و روز خوبی نداشت گفت: شیوع بیماری کرونا نیز تاثیر گذار بوده و وضعیت این صنعت را بهم ریخته که فعالین همدان نیز از این موضوع مستثنی نیستند.
او می‌افزاید: با شیوع بیماری کرونا تقاضا در بازار کاهش یافته و مردم به لحاظ اقتصادی دچار مشکل شدند و این امر باعث شده مردم ترجیح دهند داشته‌های خود را حفظ کرده و تقاضا برای خرید محصول جدید در بازار بسیار کاهش یافته است.
افقی با اشاره به اینکه در سال ۹۱ ایران ۲۰۰ میلیون دلار صادرات سالامبور داشته است، اضافه می‌کند: میزان صادرات این محصول در سال ۹۸ به ۳۵ میلیون دلار و طی ۸ ماهه سال ۹۹ به ۷ میلیون دلار کاهش یافته است.
این جوان کار آفرین با بیان اینکه کرونا در ارتباطات خارجی برای صادرات موثر بوده است، اعلام می‌کند: تعطیلی‌هایی که در طی این مدت به خاطر محدودیت‌ها ایجاد شده عمومی بوده و روی همه بخش‌های بازار تاثیر گذاشته است.
این فعال صنعت چرم همدان اضافه می‌کند: اقلیم آب و هوایی ایران برای تولید چرم گاوی و گوسفندی مساعد بوده و در بازار‌های جهانی برای چرم ایران تقاضا بالا ست از جمله آن ها می توان به ایتالیا اشاره کرد که همیشه خواهان سالامبور ایران است.
او با بیان اینکه یک دیدگاهی صادرات سالامبور را خام فروشی می‌داند می‌افزاید: دیدگاهی دیگر معتقد است که سالامبور محصول خام نیست چراکه چند مرحله کار روی پوست انجام شده و در واقع ۱۵ تا ۲۰ درصد سالامبور در کشور استفاده می‌شود و بقیه باید صادر شود.
افقی ادامه می‌دهد: ایران برای جلوگیری از صادرات سالامبور تعرفه ۳۵ درصدی اعمال کرده که به کاهش صادرات این محصول منجر شده و کشور‌های دیگری، چون اسپانیا، پاکستان و چین بازار سالامبور را در اختیار گرفتند.
او تاکید می‌کند: عوارض گمرکی که از صادرات سالامبور اخذ می‌شود در چرخه اقتصادی بخش چرم هزینه نمی‌شود و اگر این هزینه‌ها صرف به روز کردن دستگاه‌ها و تکنولوژی روز دنیا شود مطمئنا می‌توانیم جایگاه خوبی در دنیا به دست آوریم.
این فعال صنعت چرم همدان با بیان اینکه صنعت چرم همدان از تکنولوژی روز دنیا بسیار عقب است و ماشین آلات آن‌ها قدیمی است، اضافه می‌کند: فعالین این حوزه در بخش طراحی و کیفیت محصول دچار مشکل هستند چراکه تکنولوژی پایین بوده و قابل رقابت در بازار جهانی نیست.
او می‌گوید: ترکیه بازار کفش کردستان عراق را قبضه کرده چراکه مشتریان در اقلیم کردستان به دنبال کیفیت و طراحی روز کفش هستند و محصولات ترکیه را بیشتر میپسندند.
افقی ادامه می‌دهد: در بازار داخلی نیز در طراحی، برش و تولید محصول نهایی با مشکل مواجه هستیم که به علت نبود تکنولوژی روز دنیا و قدیمی بودن دستگاه‌ها، پرت و دورریز محصول افزایش یافته و هزینه‌های تولید را بالا برده است.
او به موضوع آموزش اشاره کرده و می‌گوید: در این حوزه افراد حرفه‌ای کم بوده و علاقه‌ای هم برای آموزش این حرفه وجود ندارد و اگر هم هست به شکل استاد و شاگردی بوده که با نیاز‌های امروز جامعه منطبق نیست و باید آموزش‌های اصولی ارائه شود.
افقی با بیان اینکه دولت و اتحادیه کیف و کفش همدان یکسری اقدامات خوب برای احیای این صنعت انجام دادند، اضافه می‌کند: خوشه صنعتی صنعت کیف و کفش و چرم همدان شکل گرفته، اما این اقدامات کافی نیست و باید راهکار‌های اساسی اندیشیده شود تا بتوانیم علاوه بر بازار داخلی به کشور‌های دیگر نیز محصولات تولیدی همدان را صادر کنیم.
وی تاکید می‌کند: ارائه تسهیلات ارزان قیمت، وارد کردن تکنولوژی روز دنیا، به روز کردن ماشین آلات، بازار یابی مناسب و همچنین تربیت استادکاران حرفه‌ای می‌تواند به رونق این صنعت کمک کند.
